Nadmierny wysiłek przy mówieniu

Jak już powiedzieliśmy, nadmierny wysiłek jest związany z tzw. ucieczkowym zachowaniem ludzi jąkających się. Ponieważ chcą oni zwykle jak najszybciej "uciec" z momentu jąkania, przyspieszają tempo mowy, podwyższają głos, pomagają sobie gestem, mimiką itd. Te konkretne przejawy - chodzi o zaburzone zachowanie konwerbalne (patrz geneza jąkania) - oceniamy w specjalnym arkuszu. Zaznaczamy w nim konkretne objawy zaburzonego zachowania konwerbalnego (np. dotyczące kończyny, twarz, tułów, objawy wegetatywne) i równocześnie oceniamy ich stopień. Zwykle przy tym używamy skali oceny symptomów zaburzonej zdolności komunikacyjnej.

Napięcie psychiczne związane z potrzebą komunikacji

Precyzyjne ustalenie napięcia psychicznego jest zadaniem diagnostyki psychologicznej/psychiatrycznej. W ramach diagnostyki logopedycznej stosujemy procedury, które przynajmniej orientacyjnie wskazują na możliwe istnienia napięcia psychicznego związanego z potrzebą komunikacji. W przypadku kiedy rzeczywiście pojawiają się niektóre obawy, konieczna jest konsultacja z psychologiem lub psychiatrą.

Wśród procedur orientacyjnych sprawdzają się niektóre kwestionariusze, np. uzupełnianie zdań. Zdania w rodzaju: "Kiedy ludzie rozmawiają, przestaną kiedy...", są otwarte do tego stopnia, że umożliwiają uzupełnienia absolutnie niezwiązane z jąkaniem, a także uzupełnienia, które mają wyraźny związek z napięciem psychicznym. Oprócz tego możemy dziecku z jąkaniem pokazywać obrazki z różnymi sytuacjami komunikacyjnymi (np. zabawa z kotek, rozmowa z człowiekiem na ulicy itp.). Dziecko odpowiada na pytania, które są celowo konstruowane jako projekcyjne, np.: "Jak się czuje ta dziewczynka na obrazku, kiedy ma się zwrócić do pana na ulicy?".